“Kesellengen” jámiyet

Mına jerde júdá hám ájayıp post bolǵan eken, bunday tekstti share qılmasaq, obal bolayın dep tur. 🙂

Postta keltirilgen pikirlerge tolıq qosılaman hám ol jerde jazılǵan nárselerdi men de aldınıraq sezip baslap edim. Pikirimdi qısqasha bayan etetuǵın bolsam, biziń jámiyetimiz “kesellik”ke jolıqqan.

Birewdi aldap ketiw, “diywal uslatıp” ketiw, “kiydirip” ketiw degen nárseler erteń adamlardıń ǵázebin keltiretuǵın illetler emes, al, kerisinshe, adamlar maqtanatuǵın nársege aylanıp úlgergen. “Keshe pálenshe áwmeserdi XYZ somǵa túsirdim (yamasa bir nársesin aldap alıp qoydım), xa-xa-xa..” sıyaqlı gáplerdi ómirińizde bir ret bolsa da esitken shıǵarsız.

Postta bul mashqala balalar mısalında keltirilgen. Balalarǵa bul jaman illetlerdi esi bar ata-ana úyretpesi anıq, solay emes pe? Tilekke qarsı, úyde durıs tárbiya berilgeni menen, balalar da jámiyet aǵzaları hám olar da usı ortalıqta ósip-ónbekte.

Jámiyette eki adamnıń biri: “pálenshe tólenshege para berip, “maylı” jumısqa kirip alıptı, “левый”ları jaman emes qusaydı”; “anaw prokuror/hákim/baslıqtıń úyin kórdiń be, áne solar “жить” etip atır” degen gáplerdi esitken kishkene balanıń ele tolıq qáliplesip úlgermegen sanasında “demek, bul nárseler norma eken” degen pikir ornalasıp qalıwı kútilgen jaǵday.

Bunday “nawqas” jámiyetti qalay “emlew” múmkin? — bul endi million dollarlıq soraw. Bunıń ańsat sheshimi joq. Kóp faktorlarǵa baylanıslı. Lekin, bir nárse anıq járdem beriwi múmkin, bul hám bolsa — bilimlendiriw. Bilimlendiriw bolǵanda da, hár qıylı diplomlar emes, al haqıyqatında adamnıń kóz qarasın hám pikir erkinligin asıratuǵın bilim.